Natalia Czeszak
Dołączył: 09 Lut 2010
Posty: 247
Przeczytał: 0 tematów
Ostrzeżeń: 0/5
|
 Wysłany: Pią 8:45, 18 Cze 2010 Temat postu: |
|
|
Proszę skorzystac, kto jutro zdaje filozofię  Moje opracowanie:
1. Geneza filozofii:
Wyraz filozofia narodził się w starożytne Grecji. Etymologicznie wyróżnić można w nim 2 składniki: fileo = miłuję, dążę, i sofia = mądrość, wiedza. Pitagorasowi(VI w. p.n.e) przypisuje się nazwanie tego co robił tym terminem. Cyceron pisze w 5 księdze Rozmów Tuskulańskich, że Pitagoras zapytany jaką umiejętnością dysponuje odpowiedział, że miłuje mądrość, dąży do mądrości. Zgodnie z tym pierwotnym znaczeniem nazywano filozofią wszelkie badania naukowe. Pierwotnie wyraz filozofia oznaczał to samo co wyraz nauka. Gdy zakres wiedzy począł ogarniać szersze kręgi, od filozofii poczęły odrywać się poszczególne nauki. Grecy uważali ,że tylko bogowie na Olimpie posiadają mądrość, ludzie mogą tylko dążyć do mądrości.
2. Filozofia jako sposób życia:
Filozofia jako sposób życia zawiera w sobie 2 elementy wzajemnie ze sobą powiązane:
1. W filozofii jest zawarta niesprawdzalna w sensie przyrodniczym hipoteza
dotycząca istoty bytu, świata. Jest to subiektywne przeświadczenie(wiara)
twórcy obrazu rzeczywistości.
2. Zgrupowane wokół tej hipotezy i harmonijnie z nią powiązane rezultaty
wiedzy współczesnej. Jest to intersubiektywna, ogólnie obowiązująca
wiedza, będąca efektem działań człowieka w danej epoce historycznej.
W okresie starożytnym tj. od VI w p.n.e. do IV w n.e. filozofia jest sposobem istnienia człowieka. Miłowanie wiedzy to sposób życia, ćwiczenie myśli, woli, całego bytu.
Paradoks starożytnych Greków.
1. Mądrość jest nieosiągalna. Jest to norma zewnętrzna, transcedentalna,
która ma wyznaczać nasze postępowanie.
2.Konieczność czynienia postępów duchowych. Tryb życia ma przynosić
spokój duszy, ukojenie, wolność wewnętrzną. Ma umożliwiać
zrozumienie, że człowiek jest częścią kosmosu.
3. Metoda leczenia lęków, obaw, osiągania niezależności, gdzie własne „ja”
Zależy od nas samych.
Marek Aureliusz wybitny stoik w swoim traktacie pisze : „ Dusza ludzka przebiega cały kosmos i otaczającą go próżnię”. Oznacza to, że Marek Aureliusz ma świadomość życia w kosmosie, że jego życie wplata się we wszechświat. Takie pojmowanie filozofii widzimy u Sokratesa, sofistów(V w p.n.e.), cyników i epikurejczyków.
3. Filozofia…
A religia:
Filozofia - intelektualne poznanie Boga. Sprzeczność religii i filozofii dotyczy sposobu wyrażania prawdy o Bogu, zakłada urojony charakter filozofii. Sprzeczność merytoryczna – Diderot, La Metrie, Holbach w XVIII w., Marks i Engels (XIX w.)zwracają uwagę na historyczny charakter religii. Pozytywiści – Russell i Carnag mają zbliżone poglądy. Odróżniają oni problem prawdziwości sądów od ich sensowności – zasada weryfikacji empirycznej – sądy sensowne to takie które są empirycznie sprawdzalne.
Między wiarą, a filozofią nie ma żadnej nici porozumienia.
Od II w. n.e. chrześcijaństwo przedstawiało się jako filozofia. Musiało ono scalić pierwiastki filozofii antycznej, doprowadzić do zbieżności logosu (o którym mówi Jan w swojej ewangelii) ze stoickim pojmowaniem życia w kosmosie. W klasztorach czy zakonach znajdujemy stoickie czy też platońskie ćwiczenia uwagi skupionej na samym sobie, spokój duszy, niewzruszoność, ćwiczenie w śmierci. Stopniowo filozofia staje się służebnicą teologii.
Religia w kontekście filozofii stanowi pewne formy aktywności umysłowej człowieka oraz przekonania, które mamy o realności Boga - może to być wiara lub przekonanie. Bóg istota sprawcza świata empirycznego, ostateczny cel człowieka, odniesienie człowieka do Stwórcy.
Geneza semantyczna terminu religia :
- religare – Plantancjusz – ponownie wiązać, połączyć
- relegere – Cyceron – ponownie zbierać, odczytywać
- reeligere – św. Augustyn – ponownie wybrać
Struktura religii :
- doktryna
- kult
- organizacja
- przeżycia
Podobieństwa religii i filozofii. 4 zasadnicze stanowiska :
1. Eliminowanie filozofii na rzecz religii. Tertulian pierwszy członek reprezentant przeciwstawiał chrześcijaństwo(Jeruzalem) filozofii(Ateny).Absurdalność rozumu nie wyklucza wiary ale rekomenduje ową wiarę. Jego błędem był brak zaufania do zdolności intelektu. Marcin Luter(XVI w.) podkreśla, że o roli rozumu można mówić tyko w zakresie natury, wiedza o Bogu może być jedynie darem samego Boga. Grzech pierworodny sprawił, że człowiek zapomina o statusie poczęcia. Pelagiusz(V w.) – pelagianizm –ta doktryna odrzuca naukę o przechodzeniu skutków grzechu pierworodnego z Adama na resztę ludzi. Kierkegaard prekursor egzencjonalizmu XX w. odróżniał religię opartą na objawieniu od egzencjonalnej. Za tę pierwszą uważał chrześcijaństwo i nazywał je religią ukrzyżowania rozumu.
2. Stanowisko eliminacji religii na rzecz filozofii. Platon – koncepcja idei i hierarchii bytów idealnych, uporządkowaną strukturę świata wyjaśniał jako dzieło idei dobra. Filozofia była dla niego religijną kontemplacją odkrywającą w człowieku element nieśmiertelny, absolutny. Filozofia neoplatońska stworzona przez Plotyna(III w.) – identyfikacja religii z filozofią. Plotyn założył hierarchiczną wizję rzeczywistości, uważał, że pierwotna postać bytu która posiada zdolność do emanacji to Absolut, czyli innymi słowy Czysta Jednia(Prajednia). Ów Absolut to zarazem szczyt dobra, prawdy oraz piękna. Możemy utożsamiać go z religijnym pojęciem Boga. Plotyn twierdził, że Absolut jest niepoznawalny, tej postaci bytu nie sposób pojąć myślą. Z owego Absolutu następuje emanacja innych postaci bytu, które w kolejności charakteryzuje coraz mniejsza oskonałość. Plotyn nazywa je hipostazami bytu. Wymienia trzy kolejne hipostazy którymi są : duch, dusza, materia. Benedykt Spinoza(XVII/XVIII w.) mówił o Bogu wyłącznie na płaszczyźnie filozofii. Hegel afirmował potrzebę religii ale cenił bardziej filozofię. Uważał, że filozofia, religia, sztuka posiadają ten sam przedmiot, ale różni je sposób pojmowania : religia – wyobraźnia, sztuka – zmysły, filozofia – intelektualno pojęciowa, jakościowo wyższy stopień poznania Boga. Hegel akceptował podstawowe dogmaty chrześcijańskie, ale wyjaśniał je naturalistycznie.
3. Stanowisko konstruktywnego dualizmu religii i filozofii – św. Augustyn(IV w.) rozgranicza rozum i wiarę. Dusza jest samoistną substancją, która nie może być ani specyficzną własnością ciała, ani też rodzajem ciała. Cechą duszy jest nieśmiertelność, niezniszczalność. Dusza jest bliższa Stwórcy, może poznawać prawdy wieczne. Człowiek posiada rozum, jednak to nie on stanowi jego istotę. Istotą człowieka jest czynna wola. Boga poznaje się poprzez wiarę , która nie jest rzeczą rozumu lecz woli. Św. Tomasz z Akwinu(XIII w.) wskazuje na odmienne metody i profil religii i filozofii. Filozofia opiera się na naturalistycznych uzdolnieniach człowieka. Podstawą religii jest objawienie, akceptuje ona prawdę objawioną. Łaska nie eliminuje natury, ale ją doskonali. Wiara nie podważa naturalnych właściwości ludzkiego rozumu, ale je dopełnia. Dla św. Tomasza filozofia miała za zadanie uzasadnienie istnienia Boga i nieśmiertelności duszy ludzkiej.
4. Stanowisko wskazujące na sprzeczność religii i filozofii – brak porozumienia między religią a filozofią. Zachodzi tu sprzeczność merytoryczna, formalna, doktrynalna oraz terminologiczna. Awerroes ibn Ruszb – autor koncepcji teorii podwójnej prawdy: podział bytu na substancje w których wyodrębnił akt i możność. T wierdził, że jedyny Bóg stworzył bezpośrednio tzw. inteligencje które wprawiają świat w ruch oraz gatunki materialne. Wydzielił 3 rodzaje intelektu : intelekt czynny i możnościowy (wspólne wszystkim ludziom) oraz intelekt nabyty(nietrwały związek nabyty przez pojedynczego człowieka w akcie poznania). Nieśmiertelność przysługuje jedynie gatunkowi ludzkiemu – jednostki uczestniczą w niej bezosobowo, odpowiednio do częstości partycypacji za życia w intelekcie czynnym.
A sztuka:
Sztuka jest bardziej różnorodna niż filozofia. Trwa dłużej niż filozofia gdyż towarzyszy człowiekowi od zarania dziejów.
Pochodzenie słowa sztuka :
- Ars(łac.) + Techne (grec.) oznacza coś sztucznego, technicznego, coś co jest czyimś dziełem.
Przy rozumieniu sztuki jako świadomego działania człowieka w którym realizuje się piękno istotne są uczucia estetyczne.Sztuka i filozofia pomimo stycznych mają też różnice. Filozofia jest to poznanie teoretyczne, gdzie dużą rolę odgrywa kategoria prawdy. Sztuka konstytuuje się ze względu na piękno. Filozofia stara się odkryć prawdę o tym świecie, a sztuka jest obrazem wiedzy ludzkiej o świecie, jest ucieleśnieniem przeżywania prawdy o tym świecie. Prawda, dobro i piękno które zawierają się w sztuce zależą od tego czy artysta rozumie świat i te pojęcia. W filozofii prawda o rzeczywistości istnieje na płaszczyźnie teoretycznej a w sztuce na płaszczyźnie materialnej. Dzieła sztuki zawierają treści filozoficzne. Sztuka stanowi formułę poznania świata dlatego nie może być obojętna dla refleksji filozoficznej.
Podsumowując :
- filozofia czyni przedmiotem realnie istniejący świat, sztuka nieraz
przekracza rzeczywistość kreując swój świat
- filozofia stara się obiektywizować świat uniezależniając jego ocenę od
stanów emocjonalnych człowieka, sztuka jest subiektywna
- prawda w filozofii ma rozumowe podłoże, w sztuce prawda leży w sile
ekspresji.
Filozofia przekracza sztukę ale nie może jej zastąpić. Sztuka i filozofia są to dwa różne sposoby patrzenia na świat ale wzajemnie się uzupełniają.
4. Filozofia a nauka (podział W. Wundta, nauki szczegółowe):
Filozofia w dziejach często utożsamiana jest z samą wiedzą, nauką. W tym znaczeniu spotykamy ten wyraz u Sokratesa, Platona, Arystotelesa.
Arystoteles twierdzi, że filozofia oznacza różne nauki : geometrię, astronomię, historię itd. Wśród nich najważniejsza jest nauka pierwsza(filozofia pierwsza). Wiedza naukowa różni się od wiedzy potocznej tym, że podaje przyczyny, odpowiada na pytanie dlaczego?
Od IV w. p.n.e. filozofia była utożsamiana z wiedzą racjonalną, nauką w najszerszym słowa tego znaczeniu. Czym jest nauka, jakie stawia sobie zadania? :
1. Na pewno łączy się z rozumem
2. Jest wytworem metodycznego dążenia do ułożenia intersubiektywnie
sprawdzalnych i uzasadnionych zadań prawdziwych, dotyczących faktów
jakie w rzeczywistości zachodzą ale też stosunków logicznych.
Czym może być nauka?
Naukę dzielimy według przedmiotu, metody, władz umysłowych potrzebnych do przeprowadzenia danych badań, według stopnia ogólności.
Najważniejszy z punktu widzenia filozofii podział wprowadził w XIX w. niemiecki filozof W. Wundt.
Charakteryzując filozofię dokonał rozgraniczenia między filozofią, a innymi naukami. Nazwał je naukami szczegółowymi :
- formalne – logika, matematyka
- realne – nauki przyrodnicze, humanistyczne.
Nauki realne mają dać poznanie świata rzeczywistego. Jedne zajmują się przyrodą drugie dotyczą świata człowieka. Nauki przyrodnicze różnią się od humanistycznych charakterem, metodami, przedmiotem. Podział nauk realnych był przedmiotem dyskusji między przyrodnikami, a humanistami w XX w.
Istota nauk humanistycznych:
a. wprowadzają one swoiste kryterium wyboru faktów związanych z
działalnością poszczególnych grup społecznych, wprowadzają też zasadę
wartościowania (nieznana w naukach przyrodniczych.)
b. podkreśla się że są kształtem zdarzeń
c. zwracają uwagę na opisywanie i wyjaśnianie przyczynowe
d. starają się dane zdarzenia zrozumieć, a następnie to co rozumieją ocenić
na podstawie przyjętego systemu wartości
e. kategoria zrozumienia i oceny – są to najogólniejsze pojęcia co do
zaklasyfikowania przedmiotów świata humanistycznego :
-osoba, dzieło fakt
- przypisywanie im wartości dodatnich lub ujemnych
f. indywidualizowanie badanego działania ludzkiego co nie jest znamienne
dla przyrodoznawstwa
Humanista dąży do syntezy chcąc zrozumieć daną epokę. Będzie starał się zrozumieć fakty przeprowadzić krytykę, ocenę zewnętrzną i wewnętrzną źródła, konfrontować źródło z innymi źródłami wiedzy. Humanista ma bazując na materiale empirycznym dojść do wniosków ogólnych.
Istota nauk przyrodniczych.
- mają bazując na materiale empirycznym dojść do wniosków ogólnych.
- pomijają cechy indywidualne
- obserwacja, eksperymenty, doświadczenie zmysłowe
Czym jest filozofia?
- filozofia pyta o sens, fundament cechuje ją ogólność
- filozofia przekracza materialność, sięga do świata zewnętrznego poza
światem fizycznym, światem rzeczy
- odrzucając dane doświadczalne filozofia bazuje na intelekcie, intuicji
Intelektualnej
- filozofia daje możliwość objęcia świata jako całości
Filozofia i nauki szczegółowe współistnieją ze sobą na równych zasadach, jedno bez drugiego nie daje całości.
5. Podział i struktura filozofii:
Struktura filozofii związana jest z podziałami filozofii od czasów starożytnych.
Arystoteles dokonał podziału filozofii na:
- teoretyczną – byt jako taki, poznawanie zasad rzeczywistości. Jest to
filozofia pierwsza w której skład wchodzą matematyka(liczby) i
fizyka(przyroda)
- praktyczną – jej zadaniem jest poznanie i wyjaśnienie reguł postępowania
ludzkiego. Najważniejszymi częściami filozofii praktycznej są etyka i
polityka
Dział teoretyczny od XVII w. zajmuje się badaniem zdolności poznawczych umysłu ludzkiego. Często podkreśla się znaczenie aksjologii(wartości poznawczych). Patrzy przez pryzmat wartości idei jako pewnych wzorców naszego postępowania.
Podział filozofii na :
- Teorię bytu inaczej nazywaną ontologią. Ontologia bada istotę świata,
kwestie jedności i wielości, różnorodności światów. Czy świat jest jeden,
czy światów jest wiele. Jeżeli jest ich wiele to czym się różnią.
- Teorię poznania a więc własności świata jako całości. Najczęściej pojawia
się kwestia zmienności i niezmienności świata. Czy jest stały, niezmienny
mimo, że zachodzą w nim różne zmiany, czy też jego cechą jest zmienność,
nowa jakość.
METAFIZYKA
Andronikos z Rodos porządkując dzieła Arystotelesa uszeregował wszystkie dzieła dotyczące filozofii pierwszej zaraz po fizyce. Stąd meta – fizyka – zaraz po fizyce. To określenie filozofii pierwszej było pierwszym, ale nie jedynym powodem by tak ją określić. Arystoteles w filozofii pierwszej rozważał o Bogu jako o istocie stojącej ponad naturę, ponad fizys.W średniowieczu metafizyka stała się nauką o tym co nadprzyrodzone :
o Bogu i duszy. Termin metafizyka był w Średniowieczu rozumiany dwojako : o bycie i jego własnościach oraz o bytach Boskich.
W czasach Odrodzenia i nowożytnych przez ten termin rozumiano jako naukę o specjalnych dziedzinach rzeczywistości lub specjalny sposób poznania rzeczywistości – nie tylko jako teorię świata, ale jako metodę poznania tego świata. Kartezjusz(XVII w.) tłumaczy, że metafizyka to nauka o tym co niematerialne, o Bogu i duszy. Pozytywiści(XIX w.) twierdzili, że metafizyka opiera się spekulacjach dotyczących tego co niepoznawalne. Hegel(XIX w.) i jego uczniowie określają metafizykę jako metodę badań, jako statyczny zbiór odizolowanych od siebie przedmiotów.
Wolff(XVIII w.) dokonał pierwszego uporządkowania systematycznego metafizyki dzieląc ją na 4 działy :
- nauka o bycie(ontologia)
- nauka o świecie(kosmologia)
- nauka o duszy(pneumatologia)
- nauka o Bogu(teologia naturalna)
DIALEKTYKA
Dialektyka pojawiła się w czasach antycznych Homer w poematach używa tego terminu jako określenia wewnętrznych rozważań.Grecki termin dialogom – rozmowa, dyskusja, przekonywanie. Dialektike – całokształt umiejętności prowadzenia sporów, dociekania prawdy, dochodzenia do mądrości. Sokrates określał tym terminem teorię świata(Dialektyka). Owe znaczenia wzajemnie się przenikają.
Heraklit definiował dialektykę żywiołową, opartą na spontanicznych obserwacjach zmysłowych i domysłach o naturze świata, o występowaniu w tym świecie sprzeczności, walce przeciwieństw. Na podstawie intuicji antycypował późniejsze uświadomione zasady np powszechnej zmienności (pantareizmu – wszystko płynie), wszystko jest zmienne. Heraklit nawiązuje do zasady jedności i walki przeciwieństw np życie i śmierć. Na podstawie łuku : życie(pożywienie), śmierć(zabite zwierzę). Heraklit podkreśla, że nic nie ma charakteru absolutnego, wszystko jest względne. Przeciwieństwa się zmieniają nigdy jednak nie zanikają, przynależą do świata.
W Średniowieczu toczy się spór między dialektykami, a antydialektykami. Jest to uszczegółowienie sporu między teologią, a filozofią, chodzi o supremację jednej nad drugą.
Dialektycy uznają supremację filozofii nad teologią. Rozum jest dla nich głównym kryterium prawdy.
Antydialektycy odwrotnie, uznają supremację teologii nad filozofią. Filozofia ma służyć teologii. Objawienie, porządek wiary stoi nad porządkiem rozumu.
Na przełomie XVIII/XIX w. Hegel przeciwstawił dialektykę metafizyce.
Zarzucił dualistyczne postrzeganie świata. Stwierdził, że świat jest jeden i nie ma sensu go dzielić. Zakładał logiczno-ontologiczną jedność rozumu i rzeczywistości. Ujednolicił myśl z jej treścią. Wszystko co rozumne jest rzeczywiste i wszystko co rzeczywiste jest rozumne. Jako pierwszy odkrył rozwój dialektyczny w społeczeństwie i przedstawił dialektykę jako teorię i metodę świata.
6. Metody filozofii:
Filozofia, która ma zróżnicowany zakres przedmiotowy posługuje się specyficznymi metodami. Jest ich kilkanaście ale najistotniejsze są 3 metody.
1. Metoda intuicyjno-dedukcyjna związana z Arystotelesem w starożytności(IV w.p.n.e.) oraz z Kartezjuszem w czasach nowożytnych(XVII w.)
Arystoteles udowadniał, że intuicja pozwala nam osiągnąć poznanie i uznać za naukowe tzw. pierwsze zasady poznania : definicje, hipotezy, aksjomaty. Tym samym intuicja umożliwia zdobycie wiedzy oczywistej w treści i z uwagi na swoją prawdziwość. Intuicja była podstawą dla wszelkiego rodzaju rozumowania w tym dla dedukcji. Dedukcja miała być rozumowaniem niezawodnym. Polegała na logicznym przechodzeniu od ogólnych przesłanek wyjściowych do mniej ogólnych ale tak samo pewnych jak przesłanki wniosków szczegółowych. Kartezjusz bazując na dorobku Arystotelesa chciał stworzyć
uniwersalny system filozoficzny, który jednak miał się odznaczać wysokim stopniem ścisłości. Uważał, że dedukcją i intuicją należy posługiwać się jednocześnie. Aby posługiwać się tymi metodami łącznie Kartezjusz zalecał by w badaniu tego co założone dążyć do wykrycia prostych elementów intuicyjnych, a potem do poznania bardziej złożonych elementów. Pomijał doświadczenie gdyż intuicja i dedukcja miały go zaprowadzić do tego co oczywiste, a to musi być proste i zrozumiałe. W XX w. do Kartezjusza będą nawiązywać etymolodzy.
2. Metoda doświadczalno-indukcyjna której głównym reprezentantem jest Franciszek Bacon żyjący na przełomie XIV/XVII w. W XIX w. nawiązuje do niego J. S. Mill oraz pozytywizm filozoficzny.Bacon twierdzi , że rzeczywistość trzeba opierać wyłącznie na stwierdzonych doświadczalnie faktach uzyskanych przez systematyczną obserwację zdarzeń oraz na podstawie eksperymentów. Osiągnięte rezultaty obserwacji czy eksperymentów miały być uogólniane na drodze indukcji. Istnieją dwa rodzaje indukcji : zupełna i niezupełna. Zupełna jest to arytmetyczne zsumowanie wiedzy o zaobserwowanych zjawiskach. Intuicja niezupełna jest to wnioskowanie uogólniające polegające na tym, że bazując na ograniczonej liczbie przebadanych zjawisk, formułuje się właściwość – cechę przypisywaną do całego gatunku lub do zjawisk zachodzących w danych warunkach i czasie. Wnioski oparte o indukcję niezupełną były tylko prawdopodobne dlatego można je było zakwestionować. Zdawano sobie z tego sprawę zarówno za czasów Bacona jak i później. Starano się więc zwiększyć stopień prawdopodobieństwa wniosków przez zwiększenie liczby danych obserwacyjnych lub odnośnych tablic rejestrujących odchylenia. W późniejszym czasie stosowano też kanony J. S. Milla które miały pozwolić wykryć bardziej szczegółowe zależności między faktami oraz zależności przyczynowe. Mill wychodził z założenia, że w świecie nie ma faktów nie powiązanych ze sobą, niezależnych od innych faktów. Każdy fakt występuje w otoczeniu innych faktów, które albo go wyprzedzają, albo istnieją w tym samym czasie obok niego.
5 kanonów J. S. Milla :
a. jedynej zgodności
b. jedynej różnicy
c. zgodności różnicy
d. reszty
e. zmian towarzyszących : to znajdowało zastosowanie w sytuacjach w
których zjawiska nie można rozpatrywać bez innych zjawisk na
przykład wpływ ciążenia ziemskiego na ruch wahadła.
3. Metoda dialektyczna – zasługę w rozwoju tej metody ma G. Hegel (XVIII/XIX w.), a później nawiązuje do niej K. Marks. Polega ona na tym , że każdemu prawdziwemu twierdzeniu odpowiada prawdziwe przeczenie a każdej tezie antyteza z których później wyłania się synteza. Przykładowo twierdzenie, że byt jest absolutem prowadzi do antytezy, że jest niczym. Ponieważ żadne twierdzenie nie osiąga całości bytu, żadne nie jest całkowicie prawdziwe. Prawda i fałsz zespalają się więc i nie są stanowczymi przeciwieństwami. Sprzeczności w myśleniu prowadzą przez dialektyczny proces do prawdy. Metoda dialektyczna miała wydobyć wszystkie sprzeczności tkwiące u podłoża wszelkich zjawisk. Sprzeczność nie oznacza całkowitego wyeliminowania co najmniej jednego lub dwóch faktów zaistniałych. Konflikt jaki leży u podłoża zmienności świata oznacza wzbogacenie zjawisk i narodzenie nowej jakości. Hegel ujmował to w swoim symbolicznym zapisie :
teza + antyteza = synteza T + aT = S
Dwa przeciwieństwa które walczą ze sobą nie prowadzą do unicestwienia, ale do powstania nowej jakości. Byt logiczny Hegla ściera się z naturą i pojawia się nowa jakość bytu logicznego.
7. Monizm:
(Monizm – greckie monos – jedyny)
Monizm uznaje naturę wszelkiego bytu za jednorodną : materialną(monizm materialistyczny), duchową(monizm spirytualistyczny) lub materialno-duchową(panteizm). Dzieli się na następujące typy :
- monizm właściwy – teoria identyczności (Spinoza, XVII w.) – istnieje tylko
jeden rodzaj substancji, która posiada zarówno atrybuty duchowe jak i
cielesne
- monizm immanentny – David Hume głosił, że ani dusze ani ciała fizyczne
nie są substancjami, lecz są one tylko układami pewnych neutralnych
elementów, które są bądź aktualnie treściami świadomości , bądź mogłyby
się nimi stać.
Monizm tego typu może mieć wymiar spirytualistyczny, gdy głosi , że owe elementy mogą istnieć tylko jako części świadomości, coś psychicznego. Monizm neutralny gdy owe elementy nie muszą być związane ze świadomością, mogą być powiązane z różnymi wiadomościami.
8. Pluralizm
–pogląd zakładający istnienie nie jednej substancji lecz wiele niezależnych od siebie światów. Wiele bytów indywidualnie odrębnych, nie sprowadzanych do czegoś jednego.
Leibniz stworzył monadologię według której świat zamieszkują byty duchowe które są niezależne od siebie, niematerialne, nie przyjmują oddziaływań zewnętrznych i nie oddziaływają na inne monady. Są pozbawione „okien”. Harmonia z góry ustanowiona przez Boga. Hierarchia monad od najprostszych do najwyższej którą jest Bóg.
Teodycea Leibniza:
• Żyjemy w najlepszym z możliwych światów.
• Jednym z objawów doskonałości świata jest istniejąca w nim wolność. Bez wolności nie byłoby zła, ale mimo to świat byłby gorszy.
• Zło widoczne w szczegółach jest niezbędne dla doskonałości całości.
• Wątpimy w to bo nie dysponujemy boskim oglądem całości.
Teodycea to usprawiedliwienie Boga. Leibniz zastanawia się, dlaczego na świecie jest tyle zła, skoro został on stworzony przez doskonałego i dobrego Boga? Najpierw jednak próbuje dociec, czym jest zło, a czym dobro: „Spytajmy najpierw, skąd zło pochodzi? Leibniz odcina się od twierdzenia starożytnych filozofów, którzy pochodzenia zła upatrywali w materii. Według nich to z niej Bóg, czy też Demiurg stworzył, a raczej wykreował, zbudował nasz świat. Materia nie była więc przez niego stworzona i od niego zależna – stąd też zły pierwiastek.
9. Idealizm subiektywny: Berkeley uważał, że ciała (domy, drzewa) nie są niczym innym jak tylko układami wrażeń spostrzegającego je umysłu. Zmusza to umysł do postawienia pytania, czy ciałom można przypisywać istnienie w sensie dosłownym, czy tylko przenośnym. Jeśli ciała tu układy wrażeń, to ich istnienie sprowadza się do tego, że ktoś ich doznaje. A więc ciała nie są substancjami lecz przeżyciami psychicznymi, układami. Zatem ciała istnieją, czyli ktoś ich doznaje, przeżywa je i jest ich świadom. Berkeley mówi: Jeżeli idzie o ciała, to ich istnienie polega na tym, że są spostrzegane. Idealizm subiektywny nie uznaje przyrody cielesnej, a zwłaszcza ciał, za coś, co istnieje w dosłownym, dalej niesprawdzonym sensie tego wyrazu, lecz sądzi, że tzw. istnienie ciał ma inny sens, że mianowicie orzekając o nich istnienie możemy to słusznie uczynić tylko o tyle, o ile te wypowiedz sprowadzają się do stwierdzenia, że jakiś podmiot psychiczny w pewien sposób przeżywa pewne wrażenia, np.. że myśli jakoś o tych ciałach.
Idealizm obiektywny: Uznaje świat dany w doświadczeniu, i to zarówno świat materialny jak i psychiczny, a więc, całą przyrodę cielesną i duchową, za korelat tworu, który nazywa duchem obiektywnym. Treść tezy idealizmu obiektywnego mówi: Wypowiedź przypisująca tworom przyrody istnienie ma tylko sens przenośny i znaczy tyle, że twory te są stwierdzone w sądach idealnych ( a więc obojętne, czy znanych komuś czy nie) spełniających kryterium prawdy.
Realizm metafizyczny: Jego naczelną tezą jest twierdzenie, że ciała istnieją w dosłownym sensie. Realizm jest naturalnym poglądem, który wyznaje każdy człowiek przed wszelką refleksją epistemologiczną. Wyróżniamy:
- realizm naiwny: przyrodzony, nietknięty żadnymi rozważaniami nad poznaniem.
- realizm krytyczny: po dokonaniu refleksji epistemologicznej i rozważeniu argumentów idealistycznych dochodzi do ich odparcia i do podtrzymania tezy o istnieniu tworów przyrody w sensie dosłownym.
10. Spór o uniwersalia:
Uniwersalia, to idee, tzw. Przedmioty ogólne, jak np. człowiek w ogóle, koń w ogóle itp. Wg Platona tylko poznanie rozumowe zaznajamia nas z prawdziwą rzeczywistością, a poznanie rozumowe zaznajamia nas tylko z tworami uchwytnymi za pomocą pojęć, czyli z ideami, to tylko świat idei stanowi prawdziwą rzeczywistość, a świat rzeczy jednostkowych, dostępny poznaniu zmysłowemu, nie jest taką rzeczywistością. Ta platońska doktryna była wyzwaniem zwróconym przeciwko tzw. zdrowemu rozsądkowi. Dlatego spotkała ( po łac. – przedmioty ogólne). Arystoteles nie odmawiał istnienia uniwersaliom, jednakże nie uznawał ich za byty samoistne, które mogły by istnieć w oderwaniu od rzeczy jednostkowych. Twierdził, że uniwersalia stanowią ich istotną własność i istnieją tylko przez owe rzeczy jednostkowe.
Platon – skrajny realizm pojęciowy Arystoteles – umiarkowany realizm pojęciowy
Tym formom przeciwstawia się konceptualizm, odmawiający ideom w ogóle istnienia rzeczywistego, za to przyznający im byt tylko pomyślany. NIE MA UNIWERSALIÓW, istnieją tylko ich pojęcia.
Nominalizm odmawia uniwersaliom istnienia, i przeczy także jakobyśmy mieli ich pojęcia, dlatego, że sama myśl o człowieku w ogóle który nie byłby określony wg płci, wieku itp. Nie jest do zrealizowania.
Współcześnie spór ten wyraża się w pytaniu czy nauki aprioryczne badają jakiś w pełni rzeczywisty, odrębny świat tworów idealnych, który istnieje w sposób zupełnie od naszego umysłu niezależny, czy w ogóle nie istnieje.
11. Zagadnienie prawdy:
Klasycznie prawda myśli polega na jej zgodności z rzeczywistością. Niektórzy filozofowie odrzucają tą definicje, mówiąc, że nie można stwierdzić czy myśli nasze są zgodne z rzeczywistością (niedościgniony ideał). Twierdzą tak ponieważ wg nich aby stwierdzić czy myśl jest zgodna z rzeczywistością, to w tym celu trzeba by znać nie tylko tą myśl, ale też wiedzieć jak jest rzeczywistość. Sceptycy twierdzili, że twierdzenie prawdziwe, to tyle, co twierdzenie, które czyni zadość kryteriom ostatecznym i nieodwołalnym, ponieważ przy odróżnianiu prawdy od fałszu nie chodzi o to czy dane twierdzenie jest zgodne z rzeczywistością, ale czy jest zgodne z kryteriami ostatecznymi.
Nieklasyczne definicje prawdy:
- koherencyjna teoria prawdy- prawda jako zgodność myśli między sobą. Zwolennicy tej teorii uważają bowiem, że kryterium decydującym ostatecznie i nieodwołalnie czy jakieś twierdzenie można uznać czy odrzucić, jest zgodność tego twierdzenia z innymi twierdzeniami przyjętymi ( czyli nie popada ono z nimi w sprzeczność i daje się harmonijnie włączyć w system, które one tworzą.
12. Kwestia genezy i granic poznania:
Pierwotnie zagadnieniem źródła poznania nazywano psychologiczne dociekania nad faktyczną genezą naszych pojęć, sądów i w ogóle myśli. Wyznawców poglądu przyjmującego istnienie pojęć wrodzonych nazywa się racjonalistami genetycznymi albo natywistami; wyznawców poglądu przeciwnego genetycznymi empirystami.
W granicy poznania chodzi o to, czy podmiot poznający może w akcie poznania wyjść poza siebie, czy może przekroczyć swe własne granice. W polskim języku odpowiednikiem wyrazu przekroczyć jest transcendencja. Kwestia granic poznania bywa przynajmniej dwojako rozumiana.
1. Przedmiotem transcendentnym, czyli zewnętrznym jest dla poznającego podmiotu każdy przedmiot, który nie jest jego własnym przeżyciem psychicznym. A więc jeśli chodzi o to czy przedmiot poznający może przekroczyć swe własne granice, pytamy tu, czy podmiot poznający zdolny jest poznać cokolwiek, co nie jest jego własnym przeżyciem psychicznym.
2. Przedmiotami transcendentnymi nazywa się przedmioty, które istnieją naprawdę, w przeciwieństwie do tzw. przedmiotów pomyślanych, ale tak naprawdę nieistniejących (postaci mityczne, fikcyjne osoby i nimfy).
13. Determinizm:
Determinizm uznaje podleganie prawom za powszechną cechę świata – wszystko jest wyznaczone przez przyczyny i prawa. Twórcą determinizmu jest Demokryt z Abwery
(V/IV w. p.n.e.). Uważał on, że natura składa się z materialnych, niepodzielnych i wiecznych cząstek(atomów), które są w nieustannym ruchu i których połączenie daje w rezultacie różnorodne ciała. Twierdzili też, że konkretny ruch atomu ma swoją konkretną przyczynę. Zjawiska przyrody mają swoją przyczynę w innych zjawiskach.
Kilka wersji determinizmu :
1. Determinizm jednoznaczny – 3 zasady :
- Prawidłowości - wszystko w przyrodzie podlega pewnym prawom
- Przyczynowości – każde zjawisko ma swoją przyczynę
- Jednoznaczności – jednakowe przyczyny w jednakowych warunkach
wywołują jednakowe skutki
2. Determinizm statyczny nie uznawał zasady jednoznaczności, z
pozostałymi zasadami był zgodny.
Indeterminizm:
Indeterminizm – mówi, że nie wszystko w świecie jest skutkiem jakiejś przyczyny; dzieli się na klasyczny i nieklasyczny.
1.Indeterminizm klasyczny – ogranicza każdą z trzech zasad determinizmu,
ale żadnej z nich nie odrzuca. Są zjawiska prawidłowe i nieprawidłowe.
Dopuszcza się istnienie cudów. Nie każde zjawisko ma przyczynę i skutek
– istnieją absolutne przypadki. Dopuszcza też przypadki absolutnie
wolnej woli. Indeterminizm klasyczny powiada, że nie zawsze w tych
samych warunkach dzieje się to samo.
2. Indeterminizm nieklasyczny zawiera całą resztę stanowisk indeterministycznych.
Finalizm:
Świat nie jest urządzony według powszechnych praw i przyczyn – powszechna celowość. Przyszłość wyznacza przeszłość to zasada finalizmu. Finalizm dzieli się na :
1. zewnętrzny(religijny) – gdzie za źródło celowości panującej w świecie
uważa się czynnik zewnętrzny, często jest to Bóg. Platon sformułował 2
zasady celowości dotyczących zjawisk jakie zachodzą w świecie :
- 1 zasada - służenie całości świata
- 2 zasada – celem części niższych jest służenie częściom wyższym
2. wewnętrzny(biologiczny) – bazuje na twierdzeniu o celowości w
przyrodzie ożywionej, celowe zachowanie się organizmów żywych.
Post został pochwalony 0 razy |
|
hnioh
